Jak znaleźć dobry bęben djembe?
1) Gra djembe czy djembefola?
2) Ocena jakości korpusu bębna djembe
3) Ocena skóry
4) Ocena konstrukcji bębna djembe
5) Ocena brzmienia djembe
6) Skąd wziąć dobry bęben djembe?
1) Gra djembe czy djembefola?
Posiadanie dobrego instrumentu wydaje się być niezbędne dla dobrej gry na bębnie. Istotnie rola instrumentu jest duża, ale powszechną wśród bębniarzy praktyką jest jej przecenianie- stąd rada pierwsza: nie przeceniajmy roli instrumentu w jakości muzyki, którą udaje się stworzyć nam samym oraz innym muzykom. Dużo ważniejsze są umiejętności grającego. Bębny nie mają swojego brzmienia. To, co słyszymy grając jest wypadkową cech instrumentu i sposobu wydobywania dźwięku, stosowanego przez muzyka. Tak więc nie tyle bęben ma swoje brzmienie- co dany muzyk ma swoje brzmienie na danym instrumencie.
2) Ocena jakości korpusu bębna djembe
Dla jakości bębna najważniejszy jest dobry korpus. Jest on warunkiem koniecznym dobrego brzmienia, lecz niewystarczającym- do tego potrzebna jest tez dobra i dobrze założona skóra.
Uwaga: dobry korpus z dobrą skóra zawsze da brzmienie dobre lub bardzo dobre, czasem zdarza się jednak, że bęben brzmi wyjątkowo- jest to rola przypadku, pewne korpusy i skóry ?lubia się ? niestety bardzo trudno jest powiedzieć, na czym ta zależność polega.
Uwaga 2:bardziej zaawansowani muzycy, znając swój sposób wydobywania brzmienia- tonu i slapu, wiedzą, jakiej grubości skóry są dla nich odpowiednie. Rola korpusu jest najważniejsza przede wszystkim dlatego, że nie daje się go wymienić, podczas gdy wszystkie pozostałe elementy są wymienne.
Uwaga 3: nawet najlepszy korpus nie zagra, jeśli założymy na niego złą skórę, lub nałożymy ją w nieodpowiedni sposób (patrz: ocena konstrukcji bębna).
Standardowe wymiary bębnów djembe
Wymiary djembe mieszczą się w granicach 55-65 cm wysokości oraz 30-38 cm średnicy.
Małe bębny djembe 30-32 cm
bębny tej wielkości można określić jako małe, aby grały dobrze wszystko (korpus , skóra, sposób złożenia) muszą być dobre. Zalety: małe wymiary ( nie ciężar)- ważne przy transporcie. : bardzo dobre, wysokie brzmienie, zaskakująco dobre w zestawieniu z niepozornym czasem wyglądem.
Wady: dobre bębny są bez wad, można preferować większe, jest to kwestią gustu. : podstawowa trudność to znalezienie małego, ale dobrego bębna. Źle wykonane bębny o tej średnicy stają się mało użytecznymi zabawkami, nie zaś profesjonalnymi, dobrze brzmiącymi djembe.
Średniej wielkości bębny djembe-33-35 cm.
Zakup bębna o tej średnicy jest dość bezpieczny, istnieje duża szansa, że w miarę dobrze zagra. (oczywiście rola wszystkich analizowanych parametrów pozostaje bez zmian, chodzi o to, że kiepskie bębny o tej średnicy jeszcze jakoś zagrają, natomiast małe i duże raczej nie).
Duże bębny djembe: 36-38cm średnicy.
Tutaj znowu trzeba uważać: -źle wykonany korpus nawet z dobrego, twardego materiału będzie nieznośnym klocem, a jego użytkowanie okupione będzie zawsze bólem pleców. -duży korpus wykonany, nawet dobrze , ale ze zbyt miękkiego materiału nie da się odpowiednio mocno naciągnąć, będzie się odkształcał. - duża skóra bardziej się rozciąga, zatem taki bęben będzie wymagał częstszego podciągania ( zwłaszcza na początku), obsługa jego będzie wymagała pewnego obeznania i wprawy. Wszystkie te cechy sprawiają, że obecnie rzadko spotyka się wśród muzyków bębny o tych wymiarach.
Wyjątkiem wśród muzyków afrykańskich jest djembefola Adama Drame, który wykształcił swój specyficzny styl, grając właśnie na bardzo dużych djembe, z których wydobywa kilkanaście co najmniej różnych dźwięków (które potrafi kontrolować i używać systematycznie w swoich kompozycjach solowych).
Jakość korpusu bębna djembe
Oprócz wielkości, która powinna być dostosowana do osobistych preferencji istotna jest jakość korpusu. Na nią składają się: jakość materiału (rodzaj drzewa) oraz jakość wykonania.
Jakość materiału użytego do bębna djembe
Do budowy djembe wykorzystywane są bardzo twarde i ciężkie gatunki drzew. Właśnie twardość i gęstość materiału określa jego przydatność do budowy djembe. Ta cecha jest absolutnie najważniejszą i podstawową. Bęben djembe powinien być wykonany z twardego, dobrej jakości materiału - gatunku drewna. W Afryce najpopularniejszymi i najbardziej cenionymi gatunkami są
LENKE - bardzo twarde pomarańczowej barwy drewno, popularne w całej Afryce Zachodniej,
GENOU- tradycyjnie drewno to wykorzystywane jest do budowy balafonów, ostatnio i coraz częściej robi się z niego djembe jako, że niektóre spośród gatunków używanych dawniej do budowy djembe jest dziś zagrożonych wyginięciem, a ?drzewo balafonowe? ma doskonałe właściwości do konstrukcji instrumentów. Drzewo to ma barwę ciemnobrązową.
DOUGOURA- ten gatunek ma barwę jasno brązową, jest bardzo popularny w Mali. O korpusach wykonanych z tego drzewa mówi się tam, że zmieniają swe brzmienie każdego roku, to właśnie sprawia, że niektórzy uważają je tam za najlepsze drzewo do konstrukcji djembe.
SIRI- ciemnoczerwone, bardzo twarde i ciężkie drzewo, od niedawna stosowane do wyrobu djembe, coraz popularniejsze w Mali.
GBELEN- chyba najtwardsze i najcięższe, tradycyjnie używane do konstrukcji bębnów ?gadających? tama. Rzadko kiedy znajduje się odpowiednio duże drzewa, aby można było z nich wykonać korpus djembe.
Jakość wykonania korpusu bebna djembe.
Dla brzmienia istotne jest, aby korpus miał właściwe proporcje między długością ?miski? i ?stopy? oraz między wielkością membrany oraz średnicą otworów wylotowych. Zbyt małe otwory powodują, że bęben się dławi, nie ma basu. Zbyt duże, że bas odzywa się niechciany nawet przy uderzeniach slapu i tonu. Korpus djembe powinien być solidny i wytrzymały, musi udźwignąć duże napięcia. To sprawia, że dobre bębny djembe są niemal zawsze ciężkie. Korpus zbyt delikatny nie daje się dobrze naciągnąć, odkształca się, odzywa się pogłosem podczas grania. Istnieją też inne detale budowy, o których wiedzą afrykańscy konstruktorzy bębnów, które jednak są zbyt trudne do oceny dla mało obeznanego z budową djembe muzyka. Poza tym nie można posiąść całej wiedzy związanej z budową djembe, część pozostaje tajemnicą, jako że budowa instrumentów oraz gra na nich w Afryce wiąże się z wejściem w świat, w którym nie wszystkie rządzące nim siły są dostępne poznaniu rozumowemu, część z nich to siły magii, nad którymi kontrola dostępna jest tylko do tego przeznaczonym ( Dla tych, którzy chcieliby dowiedzieć się coś więcej na temat magicznego aspektu muzyki i sztuki Afryki Zachodniej podaję słowo klucz- NYAMA).
OCENA SKÓRY
Do naciągnięcia djembe używa się skóry kozy. Dawniej w Afryce używało się także skóry antylopy, obecnie jest to bardzo rzadkie. Współcześnie w niektórych krajach Afryki Zachodniej ( Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej) panuje moda na naciąganie djembe skórą cielęcą. Takie djembe, napięte bardzo mocno mają specyficzne, bardzo wyraźne brzmienie, nieco inne od tych naciągniętych skórą kozy. Brzmienie to ma wielu zwolenników i przeciwników. Pierwsi chwalą je sobie za głośność, wyraźność. Drudzy określają takie djembe mianem ?garnków?, podkreślają też, że gra na skórze cielęcej szybciej niszczy ręce. Wciąż jednak afrykańskim standardem jest skóra kozy. (Aby posłuchać djembe z naciągiem cielęcym patrz najnowszy album Soungalo Coulibaly ?Art of djembe-)
Skóra polska czy z Afryki?
Zdecydowanie to drugie. Skóry z Afryki są mniej tłuste, wytrzymalsze, sztywniejsze. Wszystkie moje doświadczenia wskazują na to, że brzmią one dużo lepiej. Oczywiście możliwe jest znalezienie dobrej skóry z polskiej kozy, jest to jednak dość trudne. Gruba czy cienka? Gruba bądź średnia. Skóry zbyt cienkie wymagają dobrej techniki wydobycia dźwięku. Ci, którzy ja posiedli mają brzmienie bardzo charakterystyczne i interesujące. Jeśli się tej techniki nie posiada, skóra cienka sprawi dość dużo kłopotu- trudniej będzie wydobyć dobry ton, zaś slapy często, zwłaszcza na początku będą tylko imitacją slapu- złudzenie dobrego dźwięku będzie powodował ogólny pobrzęk skóry, który jednak nie jest tym, o co chodzi w tym uderzeniu. Skóry średnie i grubsze pozwolą na wydobycie dźwięków bardziej selektywnych, czytelnych. Zwłaszcza na początku nauki łatwiej będzie znaleźć dobre brzmienie używając skór, co najmniej średniej grubości. Zaawansowani muzycy sami potrafią ocenić, jaka jest najlepsza dla nich grubość membrany.
Skóra powinna być dobrze oczyszczona, pozbawiona tłuszczu i dobrze, równo ogolona.
Ocena montażu bębna djembe
najlepiej, gdy skóra nałożona jest tak, aby grzbiet kozy przechodził przez środek membrany. Ważne jest to zwłaszcza przy polskich skórach, które rozciągają się dużo bardziej niż skóry z kóz afrykańskich. Dobre afrykańskie skóry mogą być zakładane tak, że w ogóle nie ma pręgi grzbietowej na bębnie. Takie skóry na całej swej powierzchni mają równą grubość i wyciągają się równomiernie. Dobrze jest, kiedy skóra na całej swojej powierzchni ma mniej więcej równą grubość. Przy bardzo nierównych skórach mogą występować spore różnice w wysokości dźwięku na obwodzie bębna djembe. W miejscach, gdzie skóra jest cienka naciągnie się ona duzo bardziej, tam ton będzie zdecydowanie wyższy. Znaczna różnica grubości skór powoduje tez nierównomierne schodzenie obręczy na dół przy napinaniu. Wszystkie te niedogodności często są bagatelizowane przez wielbicieli grubych skór, którzy wiedzą , że ich ulubiony rodzaj brzmienia możliwy jest do uzyskania wyłącznie przez zastosowanie jak najgrubszej skóry.
Linka użyta do bębna djembe
Linka musi wytrzymywać bardzo duże napięcia. Najlepiej, jeśli nie rozciąga się zbytnio, w przeciwnym wypadku bęben często ?siada? (obniża swą wysokość), wymaga stałego naciągania, sprawia sporo kłopotów w użytkowaniu.
Jakość linki staje się bardzo ważna zwłaszcza, jesli planujemy zakładać bardzo grube skóry. Skóry cienkie i średniej grubości dają się dobrze naciągać niemalże każdą linka rdzeniową. Skóra gruba wymaga już linki lepszej jakości. Przy linkach polipropylenowych z rdzeniem średnica linki powinna wynosić min 5mm dla skór cienkich i średnich oraz min 6mm dla skór grubych i cielęcych.
Najlepszy chyba sznurek na polskim rynku to kewlar, niestety jest on dość drogi- przy grubości 4mm kosztuje koło 4 zł/metr. Ja najczęściej używam rdzeniowych linek polipropylenowych. Przy średnicy 6mm zapewniają one wystarczająca wytrzymałość. Przez pierwszy okres po naciągnięciu takie linki trochę pracują, rozciągając się, dlatego takie bębny często gdy są nowe wymagają częstszego podciągania. Po pewnym czasie proces ten ustaje i bęben trzyma strój dużo lepiej. Linki te mają jedną zaletę w stosunku do kewlaru - ponieważ bardziej się rozciagają i trzeba zapleść więcej oczek, by napiąć skórę, skóra napięta jest bardziej równomiernie na całym obwodzie instrumentu.
Zaplot sznurka na bebnie djembe
Zaplot powinien być zrobiony w miarę gęsto (chodzi o pionowe linki- ?piony?). Zbyt rzadko zaplecione piony powodują to, że do naciągania oczek poziomych potrzebować będziemy bardzo dużej siły.
Obręcze
Muszą być:
-solidne, nie wyginać się pod dużym obciążeniem. Często używana grubość drutu to 6mm lub 8mm, najlepiej gdy stal jest zbrojona.
- dobrze dopasowane: do korpusu( nie za bardzo odstawać) oraz do siebie nawzajem tak, aby skóra nie wyślizgiwała się z pomiędzy obręczy. Uznaje się, że obręcze powinny być bardzo ciasno ułożone na korpusie. Za bardzo odstające od korpusu obręcze mogą obijać ręce podczas grania. Zbyt luźne w stosunku do korpusu obręcze mogą przemieszczać się jedna względem drugiej, czasami powoduje to wyślizgiwanie się skóry spomiędzy nich. Kiedyś, w bebnach rodzimej, polskiej produkcji typowym widokiem były bardzo szerokie obręcze, odstające nawet 2-3 cm od korpusu z każdej strony. Taki beben-grzyb od razu można zakwalifikować do wymiany obręczy. W zasadzie nie wpoinny one odstawać więcej niż 0,5cm z każdej strony
UWAGA1: Każdy bęben ?pracuje? bezpośrednio po naciągnięciu. Elementy pracujące to: Skóra, sznurek (wyciągają się), korpus, obręcze (mogą się odkształcać). W wyniku tej ?pracy? bęben obniża swoją wysokość. Dobry bęben zrobiony jest tak, że eliminuję tę pracę poszczególnych elementów- pracuje tylko skóra. ?Siadanie? trwa krótko i po tym krótkim okresie możliwe jest komfortowe strojenie bębna. Jeżeli poszczególne elementy nie są dobre i dobrze złożone, to w najgorszym wypadku nie dość, że bęben permanentnie ?siada?, to bardzo ciężko się go naciąga, albo nawet napięcie do odpowiedniej wysokości jest w ogóle niemożliwe.
UWAGA2: Nie jest rozwiązaniem zamontowanie okuć metalowych, tak, jak robią to niektóre firmy produkujące instrumenty perkusyjne. Nie będę komentował szczegółowo tej kwestii, niewykluczone, że instrumenty te sprawdzają się w nieco innych zastosowaniach niż djembe.
Ocena brzmienia bębna djembe
Uwaga1: W tym artykule oceniamy bęben djembe, jego funkcjonalność i brzmienie z punktu widzenia osoby chcącej wykorzystywać djembe w sposób bliski temu, jak wykorzystuje się go w Afryce. Osoby, które chcą używać djembe w sposób inny niż jego pierwotne przeznaczenie same muszą ocenić bęben i jego przydatność dla własnych celów.
Uwaga 2: Prawidłowej oceny brzmienia mogą w zasadzie dokonać tylko osoby, które potrafią to brzmienie z bębna wydobyć. Sprawdzanie brzmienia przez osobę początkującą jest niemal bezcelowe. Osobom początkującym, proponuję zwracać uwagę na konstrukcje bębna, korpusu oraz jakość materiałów użytych do zrobienia bębna djembe. W ocenie brzmienia polecam skoncentrować się na basie - dźwięku wydobywanym cała dłonią na środku membrany. Bas jest dźwiękiem najmniej zależnym od techniki - najłatwiej go wydobyć. Bas najbardziej zależy także od konstrukcji samego korpusu bębna djembe a nie od użytej skóry czy stopnia jej napięcia. Można założyć, że bas w całości zależny jest od sposobu zbudowania bębna i nie ulegnie zmianom wraz ze zmianami skóry.
Uwaga3: Dla brzmienia bardzo ważna jest skóra i sposób jej założenia, ale elementy te dają się wymienić, tak więc nawet, gdy są złe, ale korpus jest dobry, poprawę brzmienia można łatwo uzyskać.
Skąd wziąć dobry bęben djembe?
Oczywiście w tym miejscu nie wypada mi zrobić inaczej niż polecić instrumenty, które sam przywożę z Afryki. Przez ponad 10 lat stale sprowadzam najlepszej jakości bębny z Mali i ostatni Gwinei. Bębny te wykonywane są przez najlepszych rzemieślników a ich produkcja jest w pełni udokumentowana przez nas. Bębny te kupujemy od tych samych wytwórców, od których kupują je muzycy afrykańscy. Tak naprawdę to nasi nauczyciele pokazali nam te instrumenty, bo były to te, których używają oni sami. Nasi dostawcy pracują w Bamako - stolicy Mali oraz Konakry - stolicy Gwinei. Wiele z tych bębnów w Polsce przechodzi jeszcze proces uszlachetniania aby sprostać naszym konstrukcyjnym i estetycznym wymaganiom.
No dobrze, tyle reklamy, ale jeśli ten artykuł ma być pomocą a nie tylko reklamą, trzeba odnieść się do innych dostępnych źródeł.
Oczywiste jest, że najlepiej jest kupić bęben z polecenia osoby zaufanej, do sprawdzenia instrumentu poprosić kogoś, kto się na tym dobrze zna.
Bębny djeme z Afryki.
Zdecydowanie najlepsze bębny spośród tych, które w ogóle widziałem pochodziły z Afryki. Niestety nie wszystkie bębny afrykańskie są dobre. Na rynku dużo jest instrumentów produkowanych w Afryce dla turystów. Przeważnie nie są one najlepszej jakości, są natomiast tanie.
Djembe w Senegalu.
Są w Senegalu bardzo dobrzy rzemieślnicy ale jest też dużo instrumentów produkowanych z myślą o turystach, które jak powyżej starają się zdobieniem przyciągnąć wzrok a przesłonić niedostatki wykonania. Zaletą bębnów senegalskich jest materiał- z reguły są one zbudowane z twardego gatunku drewna, na który mówi się "teck" (nie jestem pewny, ale wydaje mi się , że jest to zupełnie inny gatunek niż tek, używany do produkcji podłóg i mebli.) Wada tych bębnów bywa jakość i staranność wykonania, niektórych zrażać może tez kształt djembe bardziej przypominający moździerz do mielenia zboża niż współczesne bębny djembe.
Istnieją na rynku tanie instrumenty z ? pogranicza cepelii?. Ich zaletą jest niska cena. Wśród tych instrumentów można trafić na dość dobre, ciekawe bębny. O ile się to uda, można mieć satysfakcję zdobycia bębna o bardzo korzystnym współczynniku jakości do ceny. Trudność polega na tym, że aby dokonać właściwego wyboru. Trzeba mieć doświadczenie i poświęcić temu sporo czasu i energii. Prawie zawsze też trzeba się liczyć z koniecznością natychmiastowej zmiany zaplotu a może wymiany sznurka, skóry, obręczy.
Bębny produkowane w Polsce.
Pośród djembe wytwarzanych w Polsce można znaleźć dość dobre instrumenty. Podobnie jak dobre bębny afrykańskie nie są one tanie. UWAGA: Nie wszystkie instrumenty wyprodukowane przez uznanych rzemieślników są dobre. Przez to, że wytwarzanie djembe nie jest czynnością fabryczną (czasem jest, co jest zawsze gwarancją kiepskiej jakości) każdy bęben się od siebie różni, może być dobry lub nie. Często producenci, którzy potrafią zrobić dobre bębny wytwarzają djembe drugiej kategorii. Niestety zdarza się, że ich ceny są absolutnie nieadekwatne do ich jakości. Zawsze trzeba uważać, by nie zapłacić bardzo dużych pieniędzy za bardzo średni instrument. Jak zwykle najlepiej jest poprosić o ocenę instrumentu osoby zaufane, o których wiemy, że nam dobrze doradzą. Ciągle tez możemy kierować się zasadą: kupić instrument, na którym gra muzyk lub producent (będzie to jego najlepszy produkt).
